सुमनराज पन्त र जनकराज सापकोटा
त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा भेटिएका बाग्लुङ धुल्लु वास्बास्कोटका अर्जुन पौडेल र वासुदेव पौडेल विद्यार्थी भिसामा साइप्रस जाने तयारीमा थिए तर पढ्नेभन्दा पनि रोजगारीको नै निहीत उद्देश्यसहित । दुवैले पशुपति क्याम्पस, काठमाडौँबाट अर्थशास्त्रमा स्नातक गरे पनि मुलुकमा रोजगारीको सम्भावना नदेखेपछि उनीहरू विदेशिँदैछन् । साइप्रस यात्राको लागि दुवैले नौ-नौ लाख खर्च गरेका थिए ।
पौडेलद्वय आम नेपाली बेरोजगार युवाहरूको प्रतिनिधि पात्र मात्रै हुन् । स्वदेशमा आफ्नो चाहना र सीपको उपयोग नहुने स्थितिका कारण विदेशिनेको लर्को दैनिक हजारौँको छ । नत्र रोजगारीको केन्द्र मानिएका मुलुकहरूको हवाइजहाजको टिकटका लागि पालो पर्खिनुपर्ने, अन्तर्राष्ट्रिय अध्ययनको लागि भनेर सयौं कन्सल्टेन्सीहरू खुल्ने नै थिएनन् । टोफल र आईएलटिएस सिक्ने अनि राहदानी बनाउनेहरूको भीड देख्दा लाग्छ अबको केही वर्षभित्र नेपाल युवाविहीन हुनेछ ।
नेपालमा बेरोजगारीको दर निकै कहालिलाग्दो छ । सरकारी तथ्याङ्कअनुसार मात्रै पनि हामीकहाँ बेरोजगारीको दर ४२ प्रतिशत छ । सीआईएले दुई वर्षअगाडि गरेको सर्वेक्षणअनुसार नेपालमा बेरोजगारी समस्याको दर ४७ प्रतिशत पुगेको थियो । खासगरी केन्द्रीकृत शासन प्रणाली र अवसरको असमान वितरण यसका मुख्य कारण हुन् ।
युवा वर्गलाई विदेशमा अध्ययन र रोजगारी उपलब्ध गराउने नाउँमा केही यता राजधानीलगायत मुलुकका विभिन्न स्थानमा थुप्रै विद्यालय, कन्सल्टेन्सी र म्यानपावर एजेन्सीहरू खुलेका छन् । आन्तरिक राजस्व विभागका अनुसार यस्ता कन्सल्टेन्सीको सङ्ख्या काठमाडौँमा मात्रै दुई हजार दुई सय ८१ पुगेको छ । तीमध्ये सात सय त यस वर्ष मात्रै खुलेका हुन् ।
त्यसैगरी वाषिर्क दुई सयका दरले वैदेशिक रोजगारदाता कम्पनी -म्यानपावर) पनि बढिरहेका छन् । अहिले ती कम्पनीको सङ्ख्या एक हजार नाघिसकेको बताइन्छ । विभागबाहेक आन्तरिक सङ्गठन र श्रम मन्त्रालयमा पनि यस्ता संस्था दर्ता हुने भएकाले त्यो सङ्ख्या अझ बढी छ । एनईसीएसँग्ा आबद्ध भएका ८५ शैक्षिक परामर्शदाता र इक्यानसँग आबद्ध १५९ शैक्षिक परामर्शदाताबाट बर्सेनि हजारौँ युवा विद्यार्थी भिसामा विदेशिने गरेका छन् । साथै, देशभरिका ७५४ म्यानपावरहरू मार्फत नेपालीहरू कामका लागि विदेशिने गरेका छन् । श्रम विभाग र वैदेशिक रोजगार व्यवसायी महासङ्घका अनुसार अहिलै दैनिक सरदर ६०० जना नेपाली काम गर्न विदेश जाने गर्दछन् । रोजगारीमा विदेश जानेहरूको हुलमा युवा पुस्ताको बाहुल्य छ । श्रम विभागको तथ्याङ्कअनुसार आर्थिक वर्ष ०६४/०६५ मा मात्रै दुई लाख पाँच हजार ३३ जना नेपालीहरू श्रम स्वीकृति लिएर वैदेशिक रोजगारीमा गएका छन् । जसमा सीप र दक्षता बेच्नभन्दा पनि निम्नस्तरको मजदुरी गर्न जानेहरूको लर्को धेरै छ । उनीहरू घरेलु कामदार, भवन निर्माणजस्ता कामका लागि विदेशिने गरेका छन् ।
वि.सं. २०५८ को जनगणनाअनुसार नेपालको जनसङ्ख्यामध्ये झण्डै अर्थात् एक करोड तीन लाख आर्थिक रूपमा श्रम बजारमा सक्रिय छन् । जुन तथ्याङ्क आर्थिक भुमण्डलीकरणको तीव्रता आइरहेको परिवेशमा चिन्ताजनक हो ।
निराश युवापुस्ता
अन्तरिम संविधान २०६३ को 'राज्यको निर्देशक सिद्धान्त'मा युवाको भूमिकालाई महìव दिँदै युवाशक्ति परिचालन गर्ने भनिएको छ तर अन्तरिम संविधानमा उल्लेख गरिएको कुरालाई पालना गर्नेतर्फ भने राजनीतिक दलहरूले न साझा कार्यक्रम सार्वजनिक गर्न सकेका छन् न दलहरूले युवाका समस्या र सम्भावनालाई सम्बोधन गर्ने विशेष नीत निर्माण गर्ने सोच नै राखेको देखिन्छ । राजनीतिक दलका नेताहरू युवालाई राजनीतिको केन्द्रमा स्थापित गर्ने सन्र्दभमा अमूर्त कुराबाहेक केही गर्दैनन् । अन्तरिम संविधान ०६३ को मौलिक हकअन्तर्गत धारा १८ को उपधारा १ मा प्रत्येक नागरिकलाई कानुनमा व्यवस्था भएबमोजिम रोजगारीको हक हुनेछ तर रोजगारीको हक नेपालको सन्दर्भमा कानुनमा देखाउने आधारबाहेक केही बन्न सकेको छैन ।
बेरोजगार विरुद्धको सहकार्य अभियानका अध्यक्ष सुशील ढुङ्गाना राज्यले युवा जोस र क्षमतालाई पहिचान गर्नै नसकेको बताउँछन्- "नयाँ नेपालको भाषण गर्नेले अब पनि युवालाई निराश बनाए प्रत्युत्पादक नतिजा आउनेछ" उनको भनाइ छ ।
त्यसो त उनको भनाइलाई विभिन्न अध्ययनले पनि पुष्टि गरेको छ । विश्व बैङ्कले हालै गरेको एक अध्ययनमा युवालाई सम्बोधन गर्न नसक्दा विश्वव्यापीरूपमा नै आर्थिक र सामाजिक विकासका प्रक्रिया अवरुद्ध हुन पुगेको उल्लेख गरिएको छ । युवा उपेक्षाको अवस्था कायमै रहने हो भने त्यसले आर्थिक, सामाजिक र राजनीतिक क्षेत्रमा असर पुर्याउनेसमेत अध्ययनमा भनिएको छ । जुन सन्दर्भबाट नेपाल पनि अलग छैन ।
बेरोजगारीकै कारण युवाहरू मानसिक रोग तथा कुलतबाट ग्रसित हुने क्रम बढेको छ । विश्व बैङ्कले बेरोजगारीको कारण युवाहरू डिप्रेसन र कुलतको शिकार बनेको कुरालाई पनि औँल्याएको छ । अध्ययनअनुसार नेपालमा १५ देखि २४ वर्ष उमेर समूहका झण्डै आधाजसोले धूमपान गर्छन् । 'खाली दिमाग सैतानको घर' भन्ने उखान यस मामलामा चरितार्थ भएको छ ।
दसौं योजनाले योजना अवधिमा १० लाख मानिसलाई थप रोजगारीको अवसर जुटाउने, अर्धबेरोजगारीलाई २२ दशमलव तीन प्रतिशतमा झार्ने तथा पूर्ण बेरोजगारीलाई चार दशमलव एक प्रतिशतमा सीमित राख्ने लक्ष्य राखिएको छ तर यो योजनाले कति नतिजा ल्यायो भन्नेबारे योजना आयोगले सार्वजनिक गरिसकेको छैन ।
नेपाल बेरोजगार सङ्गठनका अध्यक्ष सञ्जय सत्यालका अनुसार राजनीतिक हस्तक्ष्ेापका कारण अधिकंाश नेपाली युवा बेरोजगारीको शिकार हुनुपरेको छ । योग्यताको मापदण्डका आधार तयार हुन नसक्नु, रोजगारीका नयाँ आधारहरू सिर्जना हुन नसक्नुका कारण युवापुस्ता निराश भएको उनको भनाइ छ । जनप्रशासनमा स्नातकोत्तर एवं प|mेन्च र जर्मन भाषाका जानकारसमेत रहेका उनी स्वयं बेरोजगार रहेको बताउँछन् । स्वस्थ प्रतिस्पर्धाको अभावमा बेरोजगार युवाको सङ्ख्या बढेको बताउने उनी भन्छन्- "रोजगार प्राप्तिका निम्ति आफन्त र नातेदार नभई यो मुलुकमा नचल्ने भइसकेको छ ।" बढ्दो बेरोजगारी र ऊर्जाशिल युवापुस्ताको बढ्दो विदेश पलायनको यो कहालीलाग्दो पृष्ठभूमिमा युवालाई राज्यले युग सुहाउँदो शिक्षा, प्रशिक्षण र रोजगारीको अवसर उपलब्ध गराएको खण्डमा मात्र यो समस्याले यथोचित निकास पाउने छ र नयाँ नेपाल निर्माणको नारा सार्थक बन्नसक्छ ।
केही तथ्य
नेपालको कुल जनसङ्ख्याको पुरुषमध्ये ५० प्रतिशत स्वदेशभित्र छन् भने ३४ प्रतिशत भारतमा र १७ प्रतिशत अन्य देशमा छन् । ५० प्रतिशत पुरुष युवा र ८५ प्रतिशत महिला युवा कृषि पेशामा छन् । त्यस्तै, १२ प्रतिशत पुरुष युवा र सात प्रतिशत महिला युवा बजारीकरण पेशामा छन् । १३ प्रतिशत पुरुष युुवा र चार प्रतिशत महिला युवा सीपयुक्त छन् । ४५ प्रतिशत पुरुष युवा र १८ प्रतिशत महिला युवा विदेशमा छन् ।
म श्री एडम्स केविन, Aiico बीमा ऋण ऋण कम्पनी को एक प्रतिनिधि हुँ तपाईं व्यापार लागि व्यक्तिगत ऋण आवश्यक छ? तुरुन्तै आफ्नो ऋण स्थानान्तरण दस्तावेज संग अगाडी बढन adams.credi@gmail.com: हामी तपाईं इच्छुक हुनुहुन्छ भने यो इमेल मा हामीलाई सम्पर्क, 3% ब्याज दर मा ऋण दिन
ReplyDelete