प्रकारका हिसाबले हेर्दा कर्णालीको ५ सय मिटर लामो पुल एसियाकै दोश्रो र नेपालकै पहिलो लामो पुल हो । तर अब यो पुल भत्कने खतरा बढेको छ । पुल आफै कमजोर भएकाले होइन । तस्करहरुले पुलको जरो खन्न लागेको खुलासा भएको छ । कसरी खन्दैछन् तस्करले पुलको जरो ? विशेष रिपोर्ट । व्यवस्थापिका संसद्को प्राकृतिक स्रोत साधन समितिले नदीनालाबाट गिट्टी, बालुवा र ढुंगा निकाल्ने कार्यमा रोक लगाएको छ । तर कैलालीका नदीनाला र चुरे क्षेत्रमा यो
अबैध धन्दा रोकिएको छैन्, बरु बढ्दै गएको छ । ढुंगा बालुवाको अबैध निकासीकै कारण चुरे पहाडमा पहिरोको प्रकोप वर्षेनी बढिरहेको छ । पहिरोकै कारण चुरे क्षेत्रका सयौ परिवार वर्षेनी घरबारविहीन र बिस्थापित हुँदैछन् । प्राकृतिक स्रोत साधन समितिले गरेको आदेशलाई न स्थानीय प्रशासनले वास्ता गरेको छ, न त ढुंगा र बालुवा खानीमा लगानी गर्नेहरुले ।प्राकृतिक स्रोत–साधनको अबैध दोहनमा लागिरहेकाहरुले धोती लगाइदिएका छन्, प्राकृतिक स्रोत साधन समितिले गरेको आदेशलाई । नेपालका नदीबाट अबैध रुपमा भटाभट भइरहेको ढुङ्गा बालुवा निकासीले नदीको सतह गहिरिँदै गएको छ र प्राकृतिक स्रोत–साधन समाप्त हुँदै गएको छ । एकातिर नदीको गहिराइ बढ्दै जाने, अर्काेतिर नदी गहि¥याइँदा पूर्व पश्चिम राजमार्ग र त्यहाँका पुलमा खतरा बढ्दै जाने । हो, पूर्व पश्चिम राजमार्गको नमुना पुल मानिने कर्णाली पुल र अन्य दर्जनौ पुल खतरामा पर्न थालेका छन् । बालुवा, गिट्टी निकालिएकाले पुलमाथि खतराको घण्टी बज्दैछ ।
कर्णाली पुलनजिकै नदीको किनार, धोवेनीखोला, खुटियाजस्ता स्थानबाट प्रतिदिन ५ सयभन्दा बढी ट्रक ढुंगा, गिट्टी, वालुवा निकालिने गरेको स्थानीय वासिन्दा बताउँछन् ।
ढुंगा गिट्टी संकलकहरु भने नदीबाट ढुंगागिट्टी निकाल्न पाईंदैन भन्नेबारे थाहा नभएको प्रतिक्रिया दिन्छन् । उनीहरुले जिल्लाका बिभिन्न नदीनालाबाट चाहेजती ढुङ्गा, गिट्टी र बालुवा निकालिरहेका छन् । कानुन अनुसार पुलको ५ सय मिटरवरिपरि ढुंगा वालुवा उत्खनन गर्नै मिल्दैन । त्यस्तो कानूनी प्रावधानलाई बालुवा र ढुंगाका कारोबारीहरुले आनन्दसँग तोडिदिएका छन्, मानौ यो कानुन तोड्न नै बनाइएको हो । यस्तो कानुनी प्रावधान थाहा नभएको भन्दै पुलछेउकै ढुङ्गा, गिट्टी र बालुवा निकाल्दै भटाभट भारत निकासी हुँदैछ । तर नेपाली प्रशासन भने सुतेको छ, कानमा पनि तेल हालेर ।
नदीबाट ढुंगागिट्टी झिक्नाले कर्णाली पुलसमेत उच्च खतरामा परेको छ । कर्णाली पुलबाटकै केही मिटर वारिपरीबाट ढुंगागिट्टी निकाल्नाले पुलको आयु छोटिंदै गएको छ ।
नदीको सतह गहिरिएपछि पुल मुनी रहेका १५ र १६ नम्बरका २ वटा ब्लक बगेका छन् ।
कर्णाली पुलको सुरक्षामा खटीएका कर्णाली पुल रक्षक स्थानिय परशुराम कंडेलका अनुसार पुल मुनी रहेका ब्लकहरु मध्ये ब्लक नम्बर १५ र १६ ब्लक बगेका छन । पुलका लहराहरु समेत हल्लिन थालेका छन ।
ढुंगागिट्टी झिक्नाले कर्णाली पुल मात्रै होईन पुर्वपश्चिम राजमार्गमा कर्णाली वार कैलालीका आधादर्जन पुल पुरै जोखिममा रहेका छन् । शिवंगगा पुल भत्किसकेको छ भने खुटियापुल, कान्द्रापुल, मसुरिया लगायतका पुल खतरामा रहेको छ । चुरेको क्षती र अनियन्त्रित वालुवा, गिठ्टी उत्खननले नदीले पुललाई हान्ने र नदीले धार बदलेर पुल एकातिर नदी अर्कोतिर हुन थालेको छ ।
कैलालीका बिभिन्न नदी तथा पहाड फेदीबाट दैनक एक हजार भन्दा बढी ट्रक र ट्रेक्टरबाट ढुंगागिट्टी र बालुवा निकासी हुन्छ । यसै गरी चुरेको फेदमै रहेको वलियाको धोवेनीखोलावाट दिनहु ५० ,६० ट्रक वालुवा निकाल्ने गरिएको छ ।
खुटीया नदीवाट दिनको २ , ३ सय ट्रक ग्ठिटी वालुवा लग्ने गरिएको स्थानीय वासिन्दाले बताएका छन । ब्यापक रुपमा गिठ्टी, वालुवा उत्खनन् गर्नमा सरकारी निकाय, राजनीतिक दलका कार्यकर्तालगायतको संलग्नता रहेको स्थानीयको आरोप छ ।
दिनको ५ सयभन्दा बढी ट्रक ढुंगा, वालुवा बर्दियाको राजापुरको कोठियाघाट र कैलालीको लालवोझी हुदै भारततिर लगिने गरेको लम्कीका स्थानीय वासिन्दा बताउंछन् । राजनीतिक दल, सरकारी निकायको सहयोगबाटै खुल्लमं खुला अबैध रुपमा ढुंगा, गिठ्टी, वालुवा उत्खनन् भइरहेको स्थानियहरु बताउछन् । बिभिन्न ठाउँमा भइरहेको उत्खननले चुरेक्षेत्रमा क्षति भइरहेको छ भने कर्णालीको नमुना पुललगायत राजमार्गका पुल खतरामा परेका छन् ।
गिठ्टी, वालुवा र ढुंगा उत्खनन् गर्नेले एक पैसा पनि राजस्व बुझाउने गरेका छैनन् । जिल्ला बिकास समिति राजस्व शाखाका अधिकृत देबराज भट्टले कसैलाई राजस्व उठाउन नदिएका कारण एक तर्फ जिविसले घाटा बेहोर्नुपरेको छ भने अर्को तर्फ रोयल्टीको नाममा बिभिन्न संस्थाले गैरकानुनी रुपमा आर्थिक संकलन गर्दै आएको गुनासो छ ।
प्राकृतिक स्रोत साधन समितिले नदीनाला चुरे र पुलछेउछाउबाट वालुवा, गिठ्टी र ढुंगा निकाल्न प्रतिबन्ध लगाएको थियो । तर, आवश्यक परेमा बिज्ञद्वारा बतावरणिय प्रभाव परिक्षण गरेपछि मात्र निश्चित स्थानवाट बालुवा गिठ्टी संकलन गर्ने भनिए पनि कैलालीमा मापदण्ड विपरित जताततै नदीनाला चुरे र पुलछेउछाउबाट वालुवा, गिठ्टी र ढुंगा निकाल्ने काम भइरहेको छ ।
No comments:
Post a Comment