चिसो मौसममा स्वास्थ्य

भक्तबहादुरथापा

हामीकहाँ भनाइ छ- बलिया बाङ्गा बाघलाई, लुते र अशक्त माघलाई अर्थात् माघ महिना अति चिसो हुने भएकाले जाडो थेग्न नसक्नेको मृत्यु हुनसक्छ । विशेषगरेर जाडोको मौसममा मानिसलाई विभिन्न किसिमका रोग देखापर्छन् । जसमा 'अपर र लोअर रेस्पिरेटरी ट्राक्ट इन्फेक्सन', जसलाई सास फेर्ने नलीदेखि तल र माथि लाग्ने रोग भनिन्छ । सास फेर्ने नली अर्थात् घाँटीदेखि माथि लाग्ने रोगमा साधारणतया पिनास, घाँटीको सङ्क्रमण -इन्फेक्सन) हुने र रुघाखोकी लाग्नेगर्छ । घाँटीदेखि तल लाग्ने रोगहरूमा विशेषगरी छातीको सङ्क्रमण, वृद्धवृद्धालाई दम, बालबालिकालाई निमोनिया तथा रोटा भाइरसका कारण हुने झाडापखाला हुन् । यसबाहेक छाला चिलाउने, फुट्ने, कत्ला देखिने जस्ता समस्या पनि त्यतिकै देखिने गर्छन् । जाडोका समयमा श्वास-प्रश्वाससम्बन्धी समस्याले जटिल रूप लिने गरेको पाइन्छ । समस्या पनि निकै जटिल र खतरायुक्त हुनसक्छ, जसमा दमरोग निकै संवेदनशील देखिएको छ । जाडोको समयमा मानिसमा स्वास्थ्य समस्या किन देखिन्छ त ? सामान्यतया मानिसको शरीरले ३७ डिग्री तापक्रम 'मेन्टेन' गरिराखेको हुन्छ । स्वास्थ्य सेवा विभागका उपनिर्देशक डा. बालकृष्ण सुवेदी भन्नुहुन्छ- मानिसको शरीरमा एक्कासि तापक्रम घट्न गएमा त्यसलाई थेग्न नसकेर कठ्याङ्गि्रएर मानिसको मृत्यु हुनेगर्छ । जाडोको समयमा वृद्धवृद्धा, बालबालिका तथा अशक्तले चिसो धान्न नसकेर समस्या आउने हो र कहिलेकाहीँ कतिपयको मृत्युसमेत हुनेगर्छ । यस्तो अवस्थामा विशेषगरी न्यानो राख्ने, तातो सुप तथा पोषिलो खानेकुरा खानु नै बच्ने उपाय हुन् । यस वर्ष नेपालका तराई क्षेत्रमा लगातार चलेको शीतलहरले जाडो थेग्न नसकेर करिब ४० जनाले ज्यान गुमाउनु परेका खबर आए यद्यपि यसको आधिकारिक पुष्टि भने कहीँ कतैबाट भएको पाइँदैन । स्वास्थ्य संस्थामा जचाउन आए मात्र यसको तथ्याङ्Þक स्वास्थ्य मन्त्रालयले राख्ने र रहने मन्त्रालयले जनाएको छ । यस्ता तथ्याङ्क जिल्ला प्रशासन कार्यालयबाट आउनु पर्छ भनेर दायित्वबाट पञ्छिने प्रचलन हामीकहाँ छ । अहिले पनि त्यही भएको छ । जाडोबाट प्रभावितलाई कसरी बचाउने त ? यसका उपायहरू राज्यका तर्फबाट भने हुनसकेको पइँदैन र गर्नसक्ने तथा गरेको पनि केही देखिँदैन । तराईका विभिन्न जिल्लामा चलेको शीतलहरबाट प्रभावितहरूलाई सम्भवतः केही उपाए नभएर होला मन्त्रीले गएर आगो ताप्न दाउरा बाँडेको खबरले पनि स्पष्ट पार्दछ । सामान्यतया तराई क्षेत्रमा चिसोको प्रभावले समस्या उत्पन्न गराएको पाइएको छ । यसो हुनुमा तराईमा खासगरी 'कोल्ड स्ट्रोम' भन्ने हावा चल्दछ र त्यहाँका मानिसले पातलो लुगा लगाउने भएकाले त्यसले छिटो समाउने गर्दछ । फलतः जाडो थेग्न नसक्दा स्वास्थ्यमा समस्या देखिने गरेको सम्बन्धित क्षेत्रको भनाइ छ । चिसो मौसममा रोग लाग्नु ठूलो कुरा होइन । चिसोको बेलामा मानिसले झोलिलो पदार्थ कम खाने गर्दछन्, त्यसो गर्नु राम्रो होइन । चिसोका बेलामा तातो सुप, पानी, नास्ता झोलिलो पदार्थ खानुपर्दछ । जसले शरीरलाई तातो राख्न सघाउँछ । हात सफा राख्नुपर्दछ जसले धूलो, धूवाँ तथा अरू भाइरलदेखि बचाउँछ । च